آموزشگاه فن و کار

تشریح سیستم تعلیق و فنربندی خودرو

نویسنده: علیرضا سلیمانی
سیستم تعلیق و فنربندی خودرو
چکیده:

سیستم تعلیق شامل فنربندی و محورهای عقب و جلوی خودرو می باشد که وظیفه دارد علاوه برانتقال وزن خودرو از طریـق چرخ ها به جاده ، کنترل و فرمان دادن خوردو را تسهیل نماید. براین اساس اکسل جلـو و عقـب کـه دو بخـش اصـلی سیسـتم تعلیق محسوب می شوند تحت تاثیر نیروهای خمش و پیچش در جهات مختلف و ضربات جـاده قـرار مـی گیرنـد. در این نوشته سیستم تعلیق و فنربندی خودرو تشریح شده است.

سیستم تعلیق شامل فنربندی و محورهای عقب و جلوی خودرو می باشد که وظیفه دارد علاوه بر انتقال وزن خودرو از طریـق چرخ ها به جاده ، کنترل و فرمان دادن خوردو را تسهیل نماید. بر این اساس اکسل جلـو و عقـب کـه دو بخـش اصـلی سیسـتم تعلیق محسوب می شوند تحت تاثیر نیروهای خمش و پیچش در جهات مختلف و ضربات جـاده قـرار مـی گیرنـد. جـنس اکسل ها از فولاد قابل بهسازی آلیاژی یا غیر آلیاژی و پرفیل فولاد است. در این نوشته آموزشگاه فن و کار قسمتهای مختلف سیستم تعلیق و فنربندی خودرو تشریح شده است.

آموزشگاه فن و کار دوره جامع آموزش مکانیک خودرو را در تعمیرگاههای اختصاصی مجهز و تحت نظارت سازمان فنی حرفه ای برگزار می کند. هدف از تشکیل این دوره آماده سازی کارآموزان برای ورود به بازار کار و کسب درآمد می باشد. آموزش های این دوره بر روی خودروهای واقعی موجود در تعمیرگاه انجام می شود و کارآموزان در طول دوره تجهیزات مورد نیاز مکانیکی را در اختیار خواهند داشت تا بتوانند مباحث را به صورت عملی تمرین و تکرار کنند. برای مشاهده اطلاعات بیشتر و سرفصل های این دوره روی تصویر زیر کلیک نمایید:

آموزش مکانیک خودرو

اکسل عقب

سیستم تعلیق عقب شامل فنربندی و محور عقب می شود. محور عقب محل اتکاء فنرها و سوار شـدن طبـق ترمز و بلبرینگ چرخ است. دیفرانسیل و پلوس ها در در خوردوهایی که چرخ های عقب محرك هستند نیز جزء اکسل عقـب محسوب می شود. برای اکسل عقب انواع مختلفی از طرح ها، در خودروهای مختلف مورد استفاده قـرار گرفتـه اسـت کـه در ادامه برخی از آنها را مورد بررسی قرار می دهیم:

  1. اکسل یکپارچه: اکسل های یکپارچه ارتباط بین دو چرخ عقب را بوسیله یک اتصال ثابت برقرار می سازند. در این اکسل هـر دو چرخ بطور همزمان تحت تاثیر ناهمواریهای جاده قرار می گیرند. به همین دلیل نوسانات حرکات خودرو زیاد است. لاسـتیک سائی در این طرح بدلیل عدم تغییر در زوایای چرخ در حداقل ممکن است.

اکسل یکپارچه سیستم تعلیق عقب خودرو

  1. اکسل مفصلی: در اکسل مفصلی هر دو چرخ بدون ارتباط با هم نوسان می کنند و حرکت یک چرخ به دیگـری منتقـل نمـی شود. در نتیجه کیفیت رانندگی در حد مطلوبی بهبود می یابد. نوع معمولی آن اکسل دو مفصلی است که در آن چرخ ها به کمک بازوهای کوتاهی به پوسته دیفرانسیل متصل می شوند. از معایب این اکسل لاستیک سائی زیاد که نتیجه تغییر زیـاد زوایـای چرخ است را می توان نام برد. و درگیری کاملتر و مطمئن تر چرخ ها با جاده را می توان مهمترین مزیت این اکسل دانست.

اکسل مفصلی سیستم تعلیق عقب خودرو

اکسل یک مفصلی نوع دیگری است از این اکسل ها است، که در آن هر دو پلوس در یک نقطه مفصل شده اند و دیفرانسیل در وسط قرار نمی گیرد. در این طرح تا حدودی تغییرات زوایای چرخ را کاهش داده که نتیجه آن کاهش لاستیک سائی است.

اکسل یک مفصلی سیستم تعلیق عقب خودرو

اکسل جلو

وظیفه هدایت و فرمان دادن به اتومبیل برعهده اکسل جلو می باشد. وزن موثر وارد به اکسل جلو %35 تا %69 وزن کلی خودرو می باشد. اکسل جلو نیز در خودروهای مختلف بسته به کاربرد وسیله نقلیه در طرح های متفـاوتی سـاخته شده که در ادامه به بررسی چند نمونه می پردازیم:

  1. اکسل یکپارچه: این اکسل در خودروهای سنگین کاربرد دارد. سطح مقطع این اکسل، معمولا I شـکل اسـت کـه بـا آهنگـری پرسی ساخته می شود. در دو طرف آن محل تکیه گاه فنر تعبیه شده است و برای پایین آوردن مرکز ثقل خودرو، وسـط آنـرا کمی خمیده می سازند.در قسمت های انتهائی سگدست محلی برای قرار گرفتن سگدست پـیش بینـی شـده اسـت. مزایـا و معایب این نوع اکسل در بالا شرح داده شده است.

اکسل یکپارچه سیستم تعلیق جلو خودرو

  1. اکسل نوسان کننده: در این اکسل هر چرخ بصورت مستقل عمل می کند در نتیجه حرکات یک چرخ به چرخ دیگر منتقل نمی شود. و همچنین وزن قسمت فنربندی نشده کم است. و می توان گفت تمامی محاسن سیستم تعلیـق عقـب را دارا مـی باشـد.

اکسل های نوسان کننده را تعلیق چرخ آزاد نیز می گویند که در طرح های زیر ارائه شده است:

  • اکسل تلسکوپی ( مک فرسون ): در این نوع، فنر در یک طرف در جاسازی مخصوص زیر گلگیر تکیه می کند و بـه کمـک دسته فنری از طرف دیگر به اهرم بندی طبق وصل است. دسته فنر عمدی فنر ماپیچی را که در قسـمت وسـط آن کمـک فنـر قرار گرفته است را نگه میدارد و درعین حال مرکز گردش محور سگدست را نیز تشکیل می دهد.

 

  • اکسل طبق دار: در این سیستم از فنرهای مارپیچی استفاده می شود فنر از بالا روی اکسل جلو تکیه می کنـد و در پـایین در وسط طبق پایین قرار می گیرد. طبق بالا نسبت به طبق پایین کوچکتر است در نتیجه نقطـه مفصـلی دو طبـق در یـک راسـتا نیست و تغییر زوایای چرخ در حداقل است.

اکسل طبق دار سیستم تعلیق جلو

  • اکسل فنر عرضی: در این سیستم چرخ ها بین دو فنر که در جهت عرض خودرو سوار شده اند، واقع شده است. فنرها در محل اتکا خود به سگدست متصل شده اند و بدین ترتیب به هنگام نوسان زوایای چرخ مقداری تغییر می کند.
  • اکسل فرمان پذیر با فنر عرضی: در این سیستم یکی از فنرهای عرضی جای خود را به میل فرمان می دهد. اکسل فرمان پذیر با فنر عرضی سیستم تعلیق جلو

میل فرمان مـی تواند هم بجای فنر پایین و هم بجای فنر بالا استفاده شود. مزیت این سیستم تقلیل قابل ملاحظه تغییر زوایای چرخ است.

اکسل فنر عرضی

  • اکسل اهرمی: در این طرح زوایای چرخ تغییر نکرده و همواره ثابت اند. ولی فاصله چرخ های جلو و عقب متغییر است. امروزه برای خودروهای مختلف بسته به کاربرد آنها از سیستمهای اکسل متنوعی استفاده شـده کـه هـر کـدام دارای مزایـا و معایب خاص خود می باشد. در ادامه تصاویری از این سیستم ها آورده شده است:

اکسل اهرمی

سیستم اکسل اهرمی

وسایل کمکی سیستم تعلیق

هرچه فنرهای خودرو نرم تر باشد، در طی عبور از پیچ ها بعلت تمرکز نیرو به سمت خارج از مرکـز، احتمـال منحـرف شـدن خودرو زیاد است. بدلیل اینکه مرکز ثقل خودرو در سر پیچ ها به سمت خارج از پیچ کشیده می شود به چرخ های خارج از پیچ فشار زیادی وارد می گردد که با این عمل هدایت و فرمان دادن خودرو مشکل و نامطمئن و تعادل خودرو دچار اخـتلال می گردد. به همین دلایل استفاده از وسائل کمکی در سیستم تعلیق لازم است. طرح های زیر را مـی تـوان بعنـوان مهمتـرین طرح های ارائه شده برای این منظور نام برد:

  1. موج گیر یا تثبیت کننده

قسمت وسط موج گیر به کمک گیره های لاستیکی به اکسل یا رام شاسی محکم شده و دو انتهای آن به طبق چرخ وصل می شود. موج گیر چرخ را مجبور به تبعیت از چرخ دیگر در سرپیچ می نماید. مثلا بهنگام عبور از یک پـیچ چـرخ داخلـی کـه فشار کمتری به آن وارد می شود تمایل دارد از زمین بلند شود در حالی که فشار زیادی برچرخ خـارجی وارد مـی شـود. در این حالت مقداری از فشار وارده بر چرخ خارجی بکمک موج گیر منتقل و تعادل خودرو حفظ می شود. همچنین موج گیـر مقداری از نوسانات چرخ را نیز از بین می برد.

  1. میله پانار

میله پانار شبیه موج گیر و از جنس فولاد فنر ساخته شده و در اکسل های یکپارچه بکار می رود تـا نیروهـای عرضـی را بـه شاسی منتقل نماید.

وسایل کمکی سیستم تعلیق: میله پانار

فنر بندی

یک خودرو بهنگام حرکت، شتاب گیری و ترمزگیری در جهات مختلف و حول سه محور اصلی نوساناتی را تحمل می کند. برای خنثی کردن و یا کاهش این نیروها، سیستم فنربندی در خودرو تعبیه شده است، که دارای وظایف زیر است:

  1. ضربات ناشی از ناهمواریهای جاده را گرفته و به نوسانات نرم و کنترل شده تبدیل می کند.
  2. درگیری و تماس کامل چرخ ها را با جاده فراهم می کند تا حداکثر ایمنی ممکن در هدایت خودرو امکان پـذیر گردد.
  3.  علاوه بر فراهم کردن راحتی سرنشین، خودرو را در برابر ضربات ناگهانی مصون نگه میدارد.


انواع سیستم های فنربندی خودرو

  1. فنربندی فولادی ( فنر شمشی ، مارپیچی و لوله ای )
  2. فنربندی هوائی ( سیستم باز و نیمه باز )
  3. فنربندی روغنی لاستیکی ( هیدرولاستیک )
  4. فنربندی روغنی گازی ( هیدرو پنوماتیک )

در ادامه به توضیح سیستم فنربندی فولادی پرداخته شده است.

فنر شمشی: این فنرها را فنرهای خمشی نیز گویند که بیشتر در خودروهای سنگین و اکسل های یکپارچه استفاده می شـوند. این نوع فنرها در جهت طول خودرو نصب می شوند و برای ازدیاد نیروی فنر، چندین شمش را روی هم قرار می دهنـد کـه تعداد آنها بستگی به نیروهـائی دارد کـه بـه محورهـای جلو یا عقب وارد می شود.

بزرگترین فنر را شاه فنر گویند. که فنرهای بعدی نسبت بــه شــاه فنــر کــوچکتر هســتند و به کمــک میلــه ای ( سنتربولت ) از وسط به همدیگر وصـل مـی شـوند. و با کمک گیره هایی مانع از لغزش آنها در جهات مختلـف می شوند. لایه های فنر شمشی دارای انحنـاء بیشـتری نسبت به شاه فنر است که به هنگام جازدن فنر ، فشار اولیـه ای به آنها وارد می شـود، کـه ایـن تـنش اولیـه باعـث مستهلک کردن ضربات و ارتعاشات فنر می گـردد. کـه آن را می تـوان از مزایـای فنرهـای شمشـی ذکـر کـرد.

در تصویر زیر نحوه نصب شدن فنرهای شمشـی را بـه شاسی نشان داده شده است.

انواع سیستم های فنربندی: فنر شمسی

فنرپیچشی: این فنرها بطور کلی فنرهائی هستند که تغییر فـرم فنـر بـا پیچش آنها حول محور طولیشان صورت می گیرد. فنرهـای پیچشـی را به دو صورت میله ای و یا تسمه ای مطابق شکل می سازند.

انواع سیستم های فنربندی: فنر پیچشی

فنر مارپیچی: امروزه این نوع فنر در اکثر خودروها استفاده شده است. فنرهای مارپیچی را در اکسل های نوسان کننـده عقـب و یا در تعلیق آزاد جلو مورد استفاده زیادی دارد. چرا که عـلاوه بر اشـغال فضـای کم، سـبک بوده و احتیاج به سرویس و نگهداری کمی دارد. از معایب فنرهای مارپیچی می توان به عدم انتقال نیروهای کششی و فشاری اشاره کرد. بطور کلی مـی تـوان گفـت فنرهـای مـارپیچی بر عکس فنرهای پیچشی فاقد خاصیت ضزبه گیری هستند که لازم است همراه آنهـا کمـک فنر نیز استفاده شود تا به سرعت ضربات وارده را مستهلک نماید.

انواع سیستم های فنربندی: فنر مارپیچی

کمک فنر یا نوسان گیر

هر فنری را بفشاریم و ناگهان رها کنیم به نوسان در می آید که بدلیل وجـود اصـطکاك بـین مولکولهای فنر دامنه نوسانات کم شده و درنهایت از نوسـان مـــی ایســـتد. در خـــودرو نوســانات فنــر و دامنــه ایــن نوســانات بســتگی بــه وزن خودرو و نوع فنربندی دارد. در هر فنــر میــزان اســتهلاك نوسانات تـابع میـزان سـختی فنـر اسـت. بـدین معنـی کـه هرچه فنر سخت تر باشد، به همان نسبت سریعتر و بهتر نوسانات را مستهلک می کند.

کمک فنر یا نوسان گیر

فنری در خودرو در اثر ناهمواری های جاده به نوسان درمی آید. هنوز دامنه نوسانات قبلی مستهلک نشـده، که نـاهمواری دیگـر جاده مجددا آن را به نوسان در می آورد، اگر این اتفاق چند مرتبه پی در پی رخ دهد و اتفاقا دامنه همه نوسانات بـرهم منطبـق باشد، اثر این نوسانات با هم جمع شده و ارتباط چرخ با جاده قطع می شود و درنهایت راننده تسلط خـود را بـه خـودرو از دست می دهد. فنرهای سخت بدلیل استهلاك سریع نوسانات و دامنه آنها بر فنرهای نرم اولویت دارند، اما باید درنظر گرفت که فنر سخت تا حد زیادی نرمش خودرو و آسایش سرنشینان را از بین می برد. بـرای حـل ایـن مشـکل در کنـار فنربنـدی خودرو از کمک فنر استفاده می شود. کمک فنر با استفاده از اصطکاك داخلی روغـن ایـن نوسـانات را مسـتهلک کـرده و در نهایت علاوه بر کنترل ساده و تعادل بهتر خودرو آسایش سرنشینان نیز تامین می شود.

در ادامه به چگونگی کارکرد کمک فنر در دو حالت فشار کم و فشار زیاد یا بعبارتی نرمی و سختی پرداخته می شود.

  1. وضعیت فشار کم (نرمی): با برخورد چرخ با ناهمواری جاده و وارد شدن ضربه، لوله محافظ بسمت پـایین حرکـت مـی کند، در نتیجه پیستون را به سمت پایین هدایت می کند. که باعث می شود فشاری بر روغن موجود در لوله داخلـی وارد آیـد. فشار تولید شده باعث می شود فشار فنر سوپاپ پیستون و سوپاپ سبدی خنثی شـده و روغـن از طریـق سـوپاپ کفـی بـه قسمت بالای لوله داخلی جریان پیدا کند و در عین حال روغنی که در حالت باز شدن از بین دو لوله به قسـمت داخلـی لولـه جریان پیدا کرده مجددا به جای خود برمی گردد. در اینصورت کمک فنر ضربه را بخوبی خنثی می کند. (شکل الف)
  2. وضعیت فشار زیاد (سختی): بعد از گذشتن چرخ از مانع و با باز شدن فنر، کمک فنر نیـز بـاز مـی شـود. در این حالـت پیستون بسمت بالا حرکت می کند در نتیجه حجم داخل لوله داخلی افزایش یافته که باعث می شود فشار این منطقه کـاهش یافته و روغن اضافی بین دو جداره از طریق سوپاپ کفی وارد لوله می شود. ( شکل ب )

چگونگی کارکرد کمک فنر

 

کمک فنرهای تلسکوپی را باید بصورت قائم و یا تا انحناء 45 درجه نصب کرد.

آموزشگاه فن و کار در دپارتمان صنایع خودرو دوره های تخصصی مرتبط با تعمیرات بخش های مختلف خودرو از جمله دوره آموزش برق خودرو ، آموزش جلوبندی ماشین ، آموزش تعمیرات ایسیو و سایر دوره های مرتبط را بصورت صفر تا صد در کارگاهها و تعمیرگاههای مجهز برگزار می کند. در پایان تمامی دوره ها ، به کاراموزان مدرک فنی حرفه ای با اعتبار بین المللی اعطا می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با ما تماس بگیرید.

5/5 - (1 امتیاز)
نظر خود را با دیگران به اشتراک بزارید!

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مشاهده نظرات هنوز نظری ثبت نشده است.
phone icon 021-91009433 / 09058520960