آدرس: تهران - میدان انقلاب - روبروی سینما بهمن - نبش خیابان منیری جاوید - آموزشگاه فن و کار
قفل های درب معمولی (مکانیکی) و برقی دارای کاربردهای یکسانی می باشد و هر دو با هدف جلوگیری از ورود غیر مجاز به امکان مسکونی، اداری، صنعتی و … ساخته می شوند؛ اما اجزای تشکیل دهنده این قفل ها کاملا با یکدیگر متفاوت است. با مطالعه این مقاله درک بهتری نسبت به نحوه عملکرد قفل ها و قطعات تشکیل دهنده آن ها بدست می آورید.
قفل های درب معمولی (مکانیکی) و برقی دارای کاربردهای یکسانی می باشد و هر دو با هدف جلوگیری از ورود غیر مجاز به امکان مسکونی، اداری، صنعتی و … ساخته می شوند؛ اما اجزای تشکیل دهنده این قفل ها کاملا با یکدیگر متفاوت است. در این مقاله با آموزشگاه فن و کار همراه باشید تا شما را با قطعات ریز و درشت به کار رفته در قفل های مختلف و مکانیزم عملکرد آن ها آشنا کنیم.
فهرست مطالب :
این مدل قفل ها دارای ظاهری ساده هستند اما در داخل خود اجزا و قطعات کوچک و حساسی را جای داده اند. برخی از اصلی ترین قطعات تشکیل دهنده قفل های درب معمولی و مکانیکی عبارت اند از:
در ادامه توضیح می دهیم که هر یک از این اجزا چه کاربردی دارند و مکانیزم عملکرد آن ها به چه صورت است.
محکم ترین بخش قفل های معمولی و مکانیکی، بدنه آن هاست. این قطعه به نوعی مانند جعبه یا اسکلتی محافظ عمل می کند که سایر بخش های داخلی قفل (مانند سیلندر، زبانه، فنر و …) در داخل آن قرار می گیرند و وظیفه دارد از این قطعات در برابر آسیب و خراب شدن محافظت کند. با توجه به نقش مهم بدنه در حفظِ استحکامِ قفل و مراقبت از آن در برابر حمله های فیزیکی احتمالی، این قطعه معمولا از آلومینیوم، چدن، فولاد و یا برنج بسیار ضخیم و مقاوم ساخته می شود.
لازم است توضیح دهیم؛ از نظر ظاهری بدنه قفل ها ممکن است به شکل کتابی (مناسب برای درب ها و قفسه ها) و یا به صورت رمزی (برای قفل های رمز دار) ساخته شوند که در هر یک از این حالت ها، جنس قفل متفاوت می باشد و باید در فرآیند طراحی و تولید به درستی انتخاب شود.
بخش اصلی قفل های معمولی، سیلندر آن ها است که مسئولیت تشخیص کلیدهای اصلی از تقلبی و غیر مجاز را بر عهده دارد. سیلندر قفل ها معمولا از پنج الی هفت پین تشکیل شده اند که به نوعی شبیه به حسگرهای امنیتی عمل می کنند و اگر کلید وارد شده به داخل سیلندر با این پین ها مطابقت و هم خوانی داشته باشد؛ شرایط لازم برای حرکت آزادانه زبانه قفل و باز یا بسته شدن درب فراهم می شود.
برای ساخت سیلندر نیز مانند قفل از فلزات و مواد اولیه ای مانند برنج، چدن، فولاد، آلومینیوم و … استفاده می شود که با توجه به ویژگی ها و خواص فیزیکی و شیمیایی خود، برای مقابله و پیشگیری از حوادث طبیعی و غیر طبیعی (مانند زنگ زدگی، خوردگی، حملات فیزیکی و ….) مناسب هستند.
سیلندرها دارای انواع متفاوتی هستند که برخی از رایج ترینِ آن ها عبارت اند از:
سیلندرهای معمولی: این نوع سیلندرها بسیار رایج و متداول هستند و غالبا کلیدهای دندانه دار برای باز و بسته کردن آن ها به کار می روند. این نوع سیلندرها با توجه به امنیت متوسطی که ارائه می دهند؛ به طور معمول برای درب های داخلی ساختمان و درب اتاق خواب و سرویس بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند.
سیلندر مغزی: این مدل سیلندر به شکل های گوناگون (ضد سرقت، ساده و …) و به صورت مجزا از قفل درب تولید می شود. به همین دلیل می توان در صورت خراب شدن و یا آسیب دیدن بر اثر گذشت زمان و یا صدمات فیزیکی، آن را عوض کرد. کاربرد عمده سیلندرهای مغزی در درب های ورودی ساختمان و یا درب های ضد سرقت می باشد.
سیلندر کامپیوتری: این نوع سیلندرها برای قفل های به کار رفته در درب های ورودی ساختمان و درب اماکن عمومی و یا درب های ضد سرقت مناسب هستند. تفاوت سیلندرهای معمولی و کامپیوتری در تعداد پین های موجود در آن ها و امنیتی است که ارائه می دهند. به عبارت دیگر، سیلندرهای کامپیوتری هفت الی ده پین دارند که تعداد آن نسبت به سیلندرهای معمولی بیشتر است. به دلیل بیشتر بودن تعداد پین ها؛ کلیدهای مناسب برای سیلندرهای کامپیوتری دارای دندانه ها و شیارهای پیچیده تر و ظریف تری هستند و در نتیجه؛ امکان ورود غیر مجاز با استفاده از این مدل سیلندرها سخت تر بوده و امنیت بیشتری برای اماکن فراهم می گردد.
سیلندر سوئیچی: همان طور که از نام آن ها پیداست، این مدل سیلندرهای قفل با استفاده از سوئیچ خودرو و یا موتور سیکلت باز و بسته می شوند. البته کاربرد سیلندرهای سوئیچی به وسایل نقلیه محدود نمی شود و از آن ها برای تامین امنیتِ درب های پارکینگ و درب های کرکره ای هم استفاده می گردد.
سیلندر دیجیتال: بدون شک، امن ترین نوع سیلندر قفل، مدل دیجیتال آن است که تنها روش باز و بسته کردن آن به کمک رمز عبور و یا در حالت پیشرفته تر، به کمک اثر انگشت می باشد. سیلندرهای دیجیتال به واسطه امنیت بالا و غیر قابل نفوذ بودن در اماکن دولتی (که باید ورود غیر مجاز به آن ها سخت و تقریبا غیر ممکن باشد) و ساختمان های مالی مانند بانک ها و سایر اماکن حساس به کار گرفته می شوند.
این پین ها دارای مدل های مختلفی هستند که رایج ترین آن ها پین های رانشی و فنری هستند. زمانی که کلید در درون سیلندر قفل قرار می گیرد؛ پین های رانشی موظف هستند به سمت بالا حرکت کنند؛ در حالی که پین های فنری باید به جهت پایین فشرده شوند. این حرکت پین ها در راستای عمودی باعث می شود زبانه قفل آزادانه حرکت کرده و با چرخش این زبانه در نهایت قفل درب باز می شود.
پین های سیلندر نقش مهمی در تامین امنیت قفل ها دارند زیرا وظیفه تشخیص کلید صحیح و جلوگیری از باز شدن درب به وسیله کلیدهای غیر مجاز بر عهده پین ها می باشد. به علاوه؛ هر چه تعداد پین ها بیشتر بوده و کیفیت ساخت آن ها بالاتر باشد؛ احتمال این که کلید تقلبی بتواند با شیارهای پین تطبیق پیدا کند و در نتیجه در را باز کند، کمتر می شود.
زبانه قفل یک قطعه معمولا فلزی است که از موادی مانند برنج، فولاد، آلومینیوم و … ساخته می شود. این قطعه وظیفه دارد زمانی که کلید در داخل سیلندر قفل قرار می گیرد و چرخانده می شود؛ به سمت حفره تعبیه شده در داخل چارچوب در حرکت کند و بدین ترتیب درب را قفل کند. نقش اصلی این قطعه در مکانیزم عملکرد قفل های معمولی و مکانیکی این است که در زمان قفل شدن درب، با ایجاد انسداد از باز شدن در بدون کلید پیشگیری نماید.
این قطعه به نوعی مانند نیروی محرک برای زبانه قفل عمل می کند. یعنی هنگام بستن و قفل کردن درب که کلید در داخل سیلندر وارد شده و چرخانده می شود و در نتیجه این چرخش، زبانه به حرکت در می آید و به داخل چارچوب رانده می شود؛ فنر قفل فشرده می گردد و این امر باعث ذخیره شدن انرژی در آن می گردد.
در مقابل، زمانی که برعکس این عمل اتفاق می افتد، یعنی کلید برای باز کردن درب در داخل سیلندر قفل قرار داده شده و مجددا چرخانده می شود؛ انرژی ذخیره شده در داخل فنر قفل آزاد گشته و باعث می شود زبانه به جای اصلی خود بازگردانده شده و بدین ترتیب درب باز شود. لازم است توضیح دهیم اگر در روندِ ساخت قفل های معمولی از فنرهای باکیفیت استفاده شود؛ عملکرد قفل بهبود پیدا کرده و در دراز مدت کمتر دچار آسیب و خطا می شود.
از این قطعات برای متصل کردن و اسمبل نمودن اجزای مختلف قفل (بدنه، سیلندر، پین، زبانه، فنر و …) به یکدیگر استفاده می شود. بدیهی است که با توجه به مدل و اندازه قفل ها و قطعات داخلی آن ها باید پیچ و مهره هایی با سایز و جنس و شکل هندسی مناسب برای ایجاد اتصال انتخاب شوند تا قطعات تشکیل دهنده قفل به خوبی به هم وصل شده و در اثر ضربه، سایش، خوردگی و یا گذشت زمان از هم باز نشوند و عملکرد قفل را مختل نکنند.
حال که به طور کامل با مکانیزم عملکرد قفل های مکانیکی و اجزای تشکیل دهنده آن ها آشنا شدید؛ بیایید به سراغ قفل های برقی رفته و بررسی کنیم آن ها از چه قطعات و بخش هایی تشکیل شده اند.
قفل های برقی و ترکیبی (با استفاده از چند روش می توان آن ها را باز کرد)، به جای استفاده از کلیدهای فیزیکی (مانند درب های معمولی و مکانیکی) از قطعات و روش های مدرن تر مانند ریموت، کارت های مغناطیسی، اسکن های بیومتریک مثل اثر انگشت یا تشخیص چهره، رمز گذاری و … برای باز و بسته کردن درب ها استفاده می کنند. در ادامه با هم بررسی می کنیم که این مدل درب ها دارای چه اجزا و قطعات ریز و درشتی هستند و نحوه کارکرد آن ها به چه صورت است؟
این بخش از درب های برقی و ترکیبی، مانند درب های مکانیکی و معمولی می ماند و از قطعاتی مانند بدنه، سیلندر قفل (مغزی)، پین های سیلندر، زبانه، فنر، مهره ها و پیچ ها و سایر اجزا تشکیل شده است. هر کدام از این قطعات وظایف خاص خودشان را دارند که در بخش قبلی به آن ها اشاره کردیم. بخش مکانیکی قفل های برقی و ترکیبی به طور عمده وظیفه دارد با دریافت نیرو و انرژی لازم از قسمت الکتریکی قفل (که در بخش بعدی به طور کامل به آن خواهیم پرداخت)؛ حرکت های مکانیکی لازم برای باز کردن درب ها (برای مثال حرکت دادن زبانه قفل و …) را پیاده سازی نموده و اجرا نماید.
این بخش از قفل در معرض دید و در دسترس عموم قرار دارد و به همین دلیل باید به گونه ای طراحی و تولید شود که در برابر عوامل مخرب و آسیب زننده مانند ضربه های شدید، ساییدگی، خوردگی، زنگ زدگی و … مقاومت خوبی داشته باشد. این استحکام موجب می شود از تخریب قفل و در نتیجه باز شدن درب به صورت غیر مجاز جلوگیری به عمل آید.
بخش الکترونیکی در قفل های برقی و ترکیبی به طور عمده موظف است دسترسی به ساختمان (باز شدن درب) را با اجرای یک سری عملیات ها (مانند چک کردن رمز، شناسایی اثر انگشت یا چهره و …) کنترل کرده و در کنار آن، انرژی مورد نیاز برای به حرکت درآوردن بخش مکانیکی قفل و باز کردن درب را تامین نماید. برخی از مهم ترین قطعات تشکیل دهنده بخش الکترونیکی قفل عبارت اند از:
در ادامه بررسی می کنیم که هر یک از این قطعات در کنترل دسترسی به ساختمان و تامین انرژی مورد نیاز برای پیاده سازی مکانیزم حرکتی قفل (بخش مکانیکی) چه نقشی دارند؛ پس با ما همراه باشید.
یکی از اصلی ترین بخش های تشکیل دهنده قفل های برقی و ترکیبی، مدار فرمان آن ها می باشد. این قطعه خود از اجزای گوناگونی مانند پردازنده، حافظه، مدارهای دیجیتال و آنالوگ و … تشکیل شده است که در هماهنگی کامل با یکدیگر کار می کنند. مدار فرمان با تحلیل و پردازش اطلاعات یا سیگنال های دریافت شده از سوی بخش کنترل دسترسی، فرمان های لازم مبنی برای باز کردن یا قفل کردن درب را صادر کرده و به سوی موتور الکتریکی ارسال می نماید. از دیگر وظایف مهم مدار فرمان می توان به این موارد اشاره کرد: برنامه ریزی کردن برای قفل، انجام تنظیمات مربوط به زمان و تاریخ و کاربران مجاز به ورود به ساختمان و…
این موتور با دریافت سیگنال های لازم از سوی مدار فرمان موظف است به حرکت دربیاید و با حرکت و یا چرخش خود، انرژی لازم برای هدایت بخش مکانیکی قفل (به ویژه زبانه) را تامین کند. موتورهای الکتریکی به کار رفته در قفل درب ها با توجه به محل استفاده آن ها (ساختمان های مسکونی، اداری، شرکتی، صنعتی، تجاری و …) و نوع درب (معمولی، اتوماتیک، ضد سرقت و سایر مدل های درب) می توانند از نوع AC و DC و یا پله ای و … باشند.
در طراحی و تولید قفل های برقی و ترکیبی باید از موتورهای الکتریکی متناسب و هماهنگ با نوع ساختمان و درب و قفل آن استفاده شود تا در نهایت این موتور قادر باشد به واسطه مکانیزم مکانیکی تعبیه شده در سیستم؛ زبانه قفل را به حرکت درآورده و باعث باز شدن درب شود.
این قطعه همانطور که از نام آن پیداست؛ برای وارد کردن رمز ورود به ساختمان و باز کردن قفل به کار گرفته می شود. صفحه کلیدهای رمز دار قابلیت های مختلفی مانند رمز نگاری (تغییر فرمت رمزهای ذخیره شده به منظور پیشگیری از نفوذ افراد غیر مجاز به ساختمان) ، ثبت و تغییر رمز عبور، تنظیم رمزهای گوناگون برای کاربران متفاوت، وصل شدن به سایر سامانه های امنیتی ساختمان مانند دوربین مدار بسته و یا دزدگیر اماکن و …. را دارند. در حال حاضر؛ صفحه کلیدهای رمز دارِ قفل دارای مدل های مختلف از جمله لمسی، مکانیکی و … هستند و به گونه ای طراحی و ساخته می شوند که در فضاهای باز (در معرض رطوبت و گرد و غبار و …) مقاوم باشند و در طولانی مدت در اجرای وظایف خود دچار مشکل و خطا نشوند.
مکانیزم عملکرد این مدل کارتخوان ها در قفل های برقی و ترکیبی بدین صورت می باشد: اطلاعات مربوط به کاربران مختلف و قفل های درب (که باید با استفاده از کارت باز شوند) در کارت های مخصوصی ذخیره می شود. کارتخوان موظف است برای باز کردن درب این اطلاعات ذخیره شده در کارت را به درستی بخواند و در صورت درست بودن و تایید شدن این دیتاها در را باز کند. کارت ها و کارتخوان های مغناطیسی در مدل های متنوعی در بازار موجود هستند اما همه آن ها دارای قابلیت هایی مانند رمز نگاری و کپی برداری اطلاعات هستند.
این مدل سنسورها در قفل هایی با تکنولوژی های پیشرفته و برای مکان هایی که به امنیت فوق العاده بالایی نیاز دارند به کار گرفته می شوند. سنسورهای بیو متریک دارای مدل ها و انواع گوناگونی هستند (برای مثال با سنسورهایی با قابلیت اثر انگشت، چهره، صدا و سایر ویژگی های بیو متریکِ قابل بررسی و منحصر به فرد در کاربران مختلف ساختمان).
جالب است بدانید؛ بنا بر آمارها و بررسی های علمی و میدانی؛ سنسورهای بیو متریک امنیتی بسیار بیشتر از سایر مدل های قفل (مثلا قفل هایی با امکان استفاده از رمز عبور و یا کارت) در اختیار افراد قرار می دهند. از دیگر ویژگی های مثبت و قابل توجه این سنسورها در مقایسه با دیگر فناوری های به کار رفته در قفل های برقی و ترکیبی می توان به دقت بالا، احتمال خطای کم، سرعت عالی در شناسایی افراد مجاز و یا غیر مجاز در ورود به اماکن مختلف، امکان استفاده آسان و بدون دردسر و … اشاره کرد.
این قطعات قابلیت باز کردن درب های مختلف از راه دور را دارند. در حال حاضر ریموت کنترل ها در مدل های مختلف با امکانات و قابلیت های متفاوت در بازار موجود هستند. برای مثال، برخی از رایج ترین مدل های ریموت کنترل شامل نوع ساده، دارای صفحه نمایش و … می شوند که از نظر ویژگی هایی مانند برد، فرکانس، تعداد دکمه ها و … با یکدیگر متفاوت هستند. لازم است توضیح دهیم؛ تقریبا همه مدل های ریموت کنترل دارای قابلیت های رمز نگاری و کد گذاری و تعویض کد می باشند.
قفل های برقی و قطعات الکترونیکی تشکیل دهنده آن ها همانطور که از نام شان پیداست، برای عملکرد صحیح و بهینه خود نیاز برای انرژی الکتریکی و برق دارند؛ برای مثال، موتورهای الکتریکی برای حرکت و یا چرخش خود باید از جریان برق ac و یا dc استفاده کنند. منبع تغذیه وظیفه تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز قفل های برقی را بر عهده دارد و در مدل های گوناگون (برای نمونه، آداپتور، ترانسفورماتور، باتری و …) در بازار موجود است. بدون شک، انتخاب منبع تغذیه مناسب با توان الکتریکی لازم و کافی سبب می شود کارایی و عملکرد بهینه و استانداردِ قفل های برقی در دراز مدت تضمین شود.
برخی از قفل های برقی دارای سیستم های هشدار و اعلان خطر نیز هستند. این سیستم ها به شکلی طراحی و برنامه ریزی شده اند که در صورت وقوع حوادث غیر مترقبه و خطر آفرین (برای مثال، تلاش برای دستکاری قفل و باز کردن درب به صورت غیر مجاز، اقدام به حملات سایبری و هک کردن، آتش سوزی و …) هشدار می دهند. جالب است بدانید؛ روش اعلام خطر در سیستم های هشدار مختلف با یکدیگر فرق دارد و این سامانه ها از تجهیزات گوناگونی مانند آژیر، بلندگو، چراغ ال ای دی و … برای آگاه کردن ساکنین ساختمان از خطرات و حوادث در حال وقوع استفاده می کنند.
این سیستم با برخورداری از تجهیزات و نرم افزارهای مختلف موظف است اطلاعات مربوط به ساعت و تاریخ ورود و خروج افراد در ساختمان را ثبت کرده و گزارش های لازم را بنا به نیازهای کاربران به شکل روزانه، هفتگی، ماهانه و … ارائه دهد. علاوه بر ثبت دیتای ورود و خروج؛ قفل های برقی از سیستم کنترل تردد برای مواردی مانند محدود کردن دسترسی به ساختمان نیز بهره می گیرند و قطعاتی مانند کارتخوان های مغناطیسی، سنسور بیو متریک، گیت تردد و … همگی زیر مجموعه ای از این سیستم هستند.
این نرم افزار به ساکنین ساختمان ها اجازه می دهد تا به طور موثر و بهینه کاربران و افراد مجاز برای ورود به ساختمان را ثبت کرده، تغییر دهند و به طور کلی مدیریت نمایند. این نرم افزارها معمولا به شیوه ای طراحی و برنامه نویسی می شوند که رابط کاربری ساده ای داشته باشند و افراد معمولی با سطحِ تجربه و دانش متوسط در خصوص برنامه های کامپیوتری و امنیتی بتوانند به راحتی از آن ها استفاده کنند.
از دیگر ویژگی ها و قابلیت های کلیدیِ نرم افزارهای قفل می توان به این موارد اشاره کرد: انجام تنظیمات مربوط به قفل به صورت بهینه (برای مثال، تنظیم کردن زمان قفل شدن درب به صورت خودکار، فعال کردن یا از کار انداختن سیستم هشدار به صورت موقت یا دائمی، انجام تنظیمات مربوط به ریموت کنترل ها و …) ، امکان گزارش دهی و پشتیبان گیری اطلاعات قبلی (دریافت نسخه پشتیبان از داده ها)، قابلیت رمز نگاری دیتاها و …
در پایان لازم است توضیح دهیم؛ همه قفل های برقی دارای امکانات و فناوری های مشابهی نیستند. برخی مدل قفل ها فقط دارای صفحه کلید رمز دار هستند و برخی دارای کارت و کارتخوان های مغناطیسی؛ اما قفل های ترکیبی از دو یا چند روش برای انسداد دسترسی به اماکن و یا باز کردن درب بهره می گیرند.
امیدواریم که با مطالعه این مقاله به درک بهتری نسبت به نحوه عملکرد قفل ها و قطعات تشکیل دهنده آن ها دست یافته باشید. اگر به یادگیری تخصصی روش ساخت و تعمیر و کپی کردن انواع کلید و قفل مکانیکی و برقی علاقه مند هستید؛ توصیه می کنیم در دوره تخصصی آموزش کلیدسازی و قفل سازی فن و کار شرکت نمایید. اطلاعات بیشتر در مورد این دوره را می توانید با کلیک کردن روی لینک داده شده به دست آورید.
آموزشگاه فن و کار همچنین سایر دوره های مهارتی پردرآمد شامل دوره آموزش کابینت سازی ، آموزش نجاری و درودگری و … را تحت نظارت سازمان فنی و حرفه ای و با تمرکز بر یادگیری عملی کارآموزان در کارگاههای مجهز برگزار می کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر از طریق شماره 02166577385 با ما تماس بگیرید.
