آدرس: تهران - میدان انقلاب - روبروی سینما بهمن - نبش خیابان منیری جاوید - آموزشگاه فن و کار
خودرو هایی که از شبکه های مالتی پلکس در آنها استفاده شده است از نظر فرم برقی با بقیه ماشین ها متفاوت هستند. برخی انواع خودور هایی که در بازار ایران از شبکه های مالتی پلکس برخوردارند شامل دنا ، پژو 206 ، رانا ، تارا ، شاهین ، انواع سمند های مالتی پلکس و سایر ماشین های جدیدی است که در سیستم خود از این شبکه ها استفاده می کنند. در این نوشته آموزشگاه فن و کار بررسی می کنیم که شبکه های مالتی پلکس خودرو ها چگونه کار می کنند و مزایا و معایب آنها چیست.
خودرو هایی که از شبکه های مالتی پلکس در آنها استفاده شده است از نظر فرم برقی با بقیه ماشین ها متفاوت هستند. برخی انواع خودور هایی که در بازار ایران از شبکه های مالتی پلکس برخوردارند شامل دنا ، پژو 206 ، رانا ، تارا ، شاهین ، انواع سمند های مالتی پلکس و سایر ماشین های جدیدی است که در سیستم خود از این شبکه ها استفاده می کنند. در این نوشته آموزشگاه فن و کار بررسی می کنیم که شبکه های مالتی پلکس خودرو ها چگونه کار می کنند و مزایا و معایب آنها چیست.
فهرست مطالب :
در خوردو های قدیمی تر سیم کشی های بسیار زیادی استفاده می شد؛ به مرور با پیشرفت تکنولوژی هر چه امکانات و آپشن های خودروها بیشتر می شد ، دسته سیم های مورد استفاده در آنها نیز بزرگتر و حجیم تر می گشت تا جاییکه حجم و وزن سیم ها سبب افزایش وزن خودرو ها شد.
از آنجاییکه وزن عامل بسیار مهمی در شتاب خودرو می باشد؛ سازندگان خودرو به این منظور که قدرت ماشین بتواند نسبت به وزن شتاب بیشتری به خودرو بدهد ، تلاش می کنند حتی در حد چند کیلوگرم از وزن خودروی تولیدی را کم کنند.
شبکه های مالتی پلکس کمک می کنند که بتوان از آپشن ها و امکانات بیشتری در خودروها استفاده نمود در حالیکه به حجم و تعداد سیم کشی ها افزوده نمی شود.
احتمالا در شبکه های کامپیوتری و حتی در ادارات دیده باشید که کامپیوترها با تعداد اندکی سیم ثابت به همدیگر لینک هستند و با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند؛ شبکه های مالتی پلکس نیز با استفاده از همین شیوه، به گونه ای ساخته شده اند که با نصب کامپیوترهایی در قسمتهای مختلف ماشین و اتصال آنها به یکدیگر، بتوانند دستوارت را به یکدیگر ارسال کنند.
آموزشگاه فن و کار دوره جامع و عملی آموزش برق خودرو را از مبتدی تا پیشرفته در کارگاههای مجهز به تجهیزات به روز و تحت نظارت مستقیم سازمان فنی حرفه ای برگزار می کند. در پایان این دوره با دریافت مدرک بین المللی برق خودرو می توانید به فعالیت در بازارهای داخلی و خارجی مشغول شوید. همچنین این دوره از پشتیبانی نامحدود و برگزاری کلاس های رایگان مشاوره راه اندازی کسب و کار و قاونین شغل برخوردار است. برای مشاهده سرفصل های کامل و اطلاعات بیشتر درباره این دوره روی تصویر زیر کلیک نمایید:
برای شناخت تفاوت شبکه های مالتی پلکس با سیستم ها قدیمی ابتدا باید با نحوه کار هر کدام آشنا شوید.
در سیستم های قدیمی برای هر مصرف کننده ای در ماشین سیم کشی مجزایی انجام می شد. به عنوان مثال از دسته چراغ ماشین که با آن چراغ روشن می شود یک سیم فیزیکی از خود دسته تا چراغ های جلو و یک سیم فیزیکی تا چراغ های عقب ماشین منتقل شده بود. برای سایر مصرف کننده ها مانند بوق ماشین ، نور پایین ، نور بالا ، راهنماها ، گرم کن شیشه عقب و … نیز سیم کشی های مجزا انجام شده بود.
مصرف کننده های پر توان مانند سیم های گرمکن شیشه عقب که آمپر بیشتری مصرف می کنند ، به سیم های قطورتر و ضخیم تری نیاز داشتد. بجز این مورد، در این سیستم ها امکان برنامه نویسی وجود نداشت و برای مثال این امکان وجود نداشت که چراغ های ماشین طوری کددهی شوند که پس از چند ثانیه پیاده شدن از ماشین خاموش شوند. و یا ماشین های قدیمی تر را نمی توان طوری برنامه نویسی کرد که در صورت حرکت ماشین با درب باز، چشمک زن چراغ سقف فعال شده و به راننده اعلام خطر کند.
در این شبکه ها از چند کامپیوتر که به یکدیگر لینک هستند استفاده می شود. یک کامپیوتر مرکزی ، یک کامپیوتر در قسمت جلوی ماشین و یک کامپیوتر در قسمت عقب ماشین قرار گرفته است و نسبت به آپشن ها و امکاناتی که در خودرو وجود دارد می تواند کامپیوترهای مختلفی در ماشین استفاده شود. برای مثال در خودروهای 206 ی که به سیستم بخاری دیجیتال مجهز هستند، یک کامپیوتر مجزا برای این سیستم وجود دارد که می تواند با سایز اجزا در ارتباط باشد. در مثالی دیگر سیستم کروز کنترل که در 206 های فرانسوی به راحتی نصب می شود به سیم کشی نیاز ندارند و تنها یک قطعه کروز کنترل به سیستم کامپیوتر اضافه می شود و در پیکربندی به سیستم شبکه معرفی و شروع به کار می کند.
بنابراین با سیستم های مالتی پلکس آپشن ها و امکانات و در نتیجه رفاهیات بیشتری برای رانندگان فراهم می شود بدون آنکه حجم سیم کشی ها بیشتر شود.
شبکه های مالتی پلکس چون با کد نویسی کار می کنند با توجه به خلاقیت کد نویس و برنامه نویس می توان هر آنچه که برای یک خودرو امکان پذیر باشد را فراهم نمود. برخی از آپشن های قابل استفاده عبارتند از:
از آنجایی که سیستم های مالتی پلکس از نظر برق و سیم کشی با سیستم های قدیمی متفاوت هستند، به همین دلیل باتری سازانی که بصورت سنتی در این حوزه کار می کنند در برخورد با این سیستم ها به مشکل برمی خورند. یک برقکار حرفه ای باید به این شبکه ها مسلط باشد تا بتواند ماشین های به روز را عیب یابی و رفع مشکل نماید.
در خصوص خودروهای ایرانی یک دوره گذر داریم و از سال 1382 تا حدودا سال 92-1390 به این دلیل که تنها خودروهای با برق فرانسوی در ایران موجود بودند بالطبع شبکه های مالتی پلکس نیز از نوع فرانسوی بودند که به آنها ماکس فرانسوی گفته می شد و از سال 82 تا 91 و 92 کم و بیش بازار ایران را اشغال کرده بودند.
تمام ماشین هایی که از شبکه های ماکس فرانسوی در آنها استفاده شده بود سیستم یکسانی داشتند به عنوان مثال سیستم یک ماشین 206 مدل سال 82 با سیستم ماشین 206 مدل سال 92 تفاوتی با یکدیگر نداشتند.
بعد از سال 90 فرانسوی ها بصورت یک طرفه قرارداد خود را با ایران خودرو نقض نمودند؛ ایران خودرو و به تبع آن سایر سازندگان خودرو تلاش کردند شبکه های مالتی پلکس خود را بسازند. این تلاش با وجود داشتن ایده خوب ، در اوایل ساخت نتیجه مناسبی نداشتد و شبکه هایی ساخته شد که به دلیل رعایت نکردن استانداردها پس از یک الی دو سال تولید آنها متوقف گشت.
سپس شبکه های اکوماکس ساخته شد که شبکه های با کیفیت و کارایی بودند و در حال حاضر نیز در ماشین های بسیاری این شبکه ها نصب شده اند.
پس از تولید و ساخت سیستم های اکوماکس ، سیستم های سازه پویش ساخته شد که در نوع خود شبکه مجزایی می باشد و از نودهای خاص خود تشکیل شده اند و به شبکه اس ام اس هم معروف هستند. سازندگان این سیستم پس از چند سال تولید بصورت ادغام شده یک سری نودها را حذف و شبکه پایدارتری به نام سازه پویش ادغام شده را تولید نمودند.
و در نهایت شبکه CEC که در خودروهای پارس استفاده می شود و در ساخت آنها سیستم های قدیمی الهام گرفته شده است. در بررسی نقشه های این سیستم مشاهده می کنید که از نظر برق کشی و سیم کشی با شبکه های دیگر کاملا متفاوت است و چنانچه درکی از نوع شبکه CEC نداشت باشید مطمئنا تحلیل درستی از آن سیستم نخواهید داشت.
از سال 1382 تا 1392 شبکه ماکس فرانسوی در بازار خودروهای ایرانی استفاده می شد. کامپیوترها و نود هایی که در این شبکه استفاده می شود شامل یک نود BSI زیر پای راننده که در واقع نود مرکزی محسوب می شد ، یک نود BMS در موتور که تمام عملیات های انجام شده در موتور از قبیل چراغ ها ، راهنماها ، کمپرسور کولر را کنترل می کند. یک نود ICN یا همان کلاستر و در نهایت یک نود MFT یا مولتی فانکشن که دو خط یا چهار خط دارند.
این نود ها از طریق شبکه با یکدیگر ارتباط دارند. و نکته ای که باید در خصوص شبکه های فرانسوی بدانید این است که پروتکل های ارتباطی این شبکه ها از دو نوع هستند: شبکه ون و شبکه کن.
با توجه به این توضیح، در شبکه های ماکس فرانسوی قطعاتی که با شبکه ون کار می کنند ، یک تاخیر بسیار جزئی دارند و اگر قبلا با سیستم های قدیمی کار کرده باشید به راحتی متوجه این تاخیر می شوید. برای مثال در 206 های فرانسوی زمانی که بوق زده می شود یک زمان بسیار جزئی در حدود یک الی دو میلی ثانیه طول می کشد تا بوق به صدا در بیاید و سایر قطعات این شبکه مانند نور بالا ، نور پایین ، کمپرسور کولر و … نیز به همین صورت است. اما این تاخیر آزاردهنده نیست. (در شبکه های ایرانی این دو مورد وجود ندارد و در سیستم های ایرانی همه شبکه ها از نوع پرسرعت هستند.)
خود شبکه های ون از دو نوع هستند: شبکه ون کامفورت و شبکه ون بادی
شبکه های ماکس فرانسوی بسیار پایدار و خوش ساخت بودند و اگر به درستی از این شبکه ها استفاده می شد بدون هیچ مشکلی مدت زمان زیادی می توانستند کارکرد داشته باشند.
شاید نحوه استفاده درست از یک شبکه برایتان سوال باشد. توضیح اینکه زمانی که قرار است یک سری آی سی و برد الکترونیکی مصرف کننده ها را کنترل کنند. هر کدام از آی سی ها و بردهای الکترونیکی می توانند جریان محدودی را پشتیبانی کنند و بسیار مهم است که از قطعات استانداردی که خود شرکت های سازنده پیشنهاد می کنند، استفاده شود. پیشنهاد می شود در سیستم برق خودرو از بکارگیری لامپ های پرنورتر و با وات بالاتر و دستکاری در سیستم برق خودداری شود. نصب دزدگیر و سایر قطعاتی جانبی اگر خود کارخانه طراحی نکرده باشد ، دستکاری در ایسیو موتور، دستکاری در خود ماشین برای مثال ایجاد سقف کهکشانی و چراغ های هد لایت و زنون و. .. می تواند به شدت به این شبکه ها آسیب برسانند.
موارد ذکر شده تنها در رابطه با شبکه های فرانسوی نیست و در شبکه های ایرانی نیز صادق است. به این دلیل که این شبکه ها با پالس کار می کنند و کوچکترین نویزی می تواند به شدت به کارکرد کلی این سیستم ها آسیب برساند؛ تنها از قطعات استاندارد باید در این شبکه ها استفاده نمود. و چنانچه می خواهید در شغل برقکاری خودرو حرفه ای و خبره شوید نباید قطعات استاندارد این شبکه ها را با سایر قطعات جایگزین کنید.
این شبکه توسط شرکت های ایرانی ساخته شده است. این شبکه نود های CNN که از نظر ظاهری شبیه BSI است ، نود FN که در قسمت جلوی ماشین استفاده شده ، نود ICN ، نود DDN ، نود PDN را داراست.
در شبکه ماکس ایرانی حتی دکمه های شیشه بالابر راننده و شاگرد نیز به عنوان یک نود کامپیوتری در نظر گرفته شده است. در این مورد با توجه احتمال تاثیر منفی عواملی مانند باد و باران روی نود سمت راننده و شاگرد بسیار زیاد بود و از طرف دیگر شبکه مقاومت کافی در برابر این تاثیرات منفی را نداشت، اگر شیشه بالابر سمت راننده یا شاگرد از کار می افتاد هزینه تعمیر و تعویض نود بسیار بالا بود.
این شبکه به علت ساخت نامناسب وخدمات نگهداری ضعیف از رده خارج شد و مدت زمان خیلی کمی در بازار موجود بودند و خودروهایی که از این شبکه در آنها استفاده شده اند اکثرا مشکل دار هستند. شبکه ماکس شبکه بسیار حساسی است و برای عیب یابی و تعمیر آنها تسلط کامل به نقشه خوانی و اصول کار آنها ضروری است. از اینرو به برقکاران خودرو توصیه می شود تا زمانیکه در نقشه خوانی شبکه ماکس ایرانی تجربه لازم را بدست نیاورده اند، تعمیرات آنها را بر عهده نگیرند.
در شبکه های اکوماکس ایرانی، ضمن فاصله گیری از شبکه های فرانسوی ، اغراق های شبکه ماکس ایرانی نیز در آنها بکار گرفته نشده است. اکوماکس مانند تمام شبکه های قدیمی تر شامل یک نود مرکزی بنام BCM ، یک نود در قسمت جلوی ماشین به نام FCM ، نود ICN و در نهایت نود MFD می باشد.
این شبکه ها کارایی بهتر ، نود کمتر و پایداری قویتری دارند. همچنین امکان افزودن یک سری آپشن ها و امکانات کاربردی در پیکربندی این شبکه ها نیز اضافه شده است.
نود قسمت جلوی این شبکه تمام قطعاتی که در کاپوت هستند را کنترل می کند مانند کمپرسور کولر ، چراغ ها ، راهنماها و حتی در برخی موارد از موتور نیز اطلاعات دریافت می کند برای مثال در زمان گرفتن دنده عقب که لازم است چراغ های قسمت عقب ماشین روشن شود، نود قسمت جلوی ماشین می تواند اطلاعات را از فشنگی دنده عقب دریافت و به شبکه ارسال کند و با ارسال اطلاعات از شبکه به نود مرکزی ، چراغ های قسمت عقب ماشین روشن می شوند.( در صورت وجود نود RN چراغ ها توسط RN روشن می شوند و در غیر این صورت توسط نود مرکزی BCM).
این سیستم با ایجاد تغییر در اجزای ساختاری ، اغراق کاری را به حداقل رسانده است. نودهای این شبکه شامل نود DCN ، نود ICN ، نود RN ، نود FN و نود CCN می باشد.
این شبکه شامل یک نود مرکزی بنام BCM ، نود جلوی ماشین به نام EBCM ، نود MFD ، نود ICN و نود IPFRB می باشد.
در شبکه های قبلی رله های فعال و غیرفعال سازی قطعات در خود نود ها قرار داشتند اما در شبکه های سازه پویش با نود جلوی خودرو ، رله ها در بیرون نود قرار دارند. با توجه به اینکه بیشتر ایرادات شبکه ها مربوط به رله های سیستم می باشد و برای رفع آنها باید حتما برد سیستم باز می شد ، با قراردادن سیستم رله ها در بیرون نود ، علاوه بر راحتی در بررسی نحوه کار تک تک رله ها، عیب یابی و تعمیر آنها راحت تر شده است.
این شبکه ها نسبت به نوع قبلی خود پیشرفته تر شده و با حذف نود قسمت جلوی ماشین، کوچکتر و ارزان تر شده است . و شامل یک نود BCM ، نود MFD ، ICN و 18-18 IMG که همان صفحه رله است، می باشد. و حسن این شبکه ها در این است که با قرار دادن رله ها در قسمت بیرونی ، راحت تر و دقیقتر می توان شبکه را عیب یابی نمود.
این شبکه ها تقریبا از سال 1393 در خودورهای پارس استفاده شد. شبکه های سی ای سی با شبکه های دیگر کاملا متفاوت است و بیشتر شبیه سیستم های قدیمی PTP می باشد. همانطور که در اوایل مقاله گفته شد، برای فعال کردن یک قطعه پرمصرف به سیم قطورتری نیاز داریم، در شبکه های CEC با حذف سیم های پیچیده و با حجم زیاد، فقط فعال و غیر فعال شدن قطعات را از نظر پلاریته همانند سیستم های قدیمی بکار برده شده است.
برای مثال در ماشین های قدیمی سیم مثبت از پشت دست چراغ به سمت چراغ های جلو رد می شد. اما در شبکه CEC با وجود رد شدن سیم مثبت از چراغ ، اما قطر سیم نازک تر است و این سیم نازک به نود CEC ، نود CEC توسط رله ها به نود IPFRB اطلاع رسانی می کند تا چراغ ها روشن شوند. عیب یابی شبکه های CEC بسیار راحت تر از شبکه های قبلی می باشد.
اصول تمام شبکه های مالتی پلکس خودرو مشابه هم هستند. در شبکه های مالتی پلکس بیشتر عیب ها و ایرادات به وجود آمده مربوط به مشکلات نرم افزاری و پیکره بندی این سیستم ها می باشد. به عنوان یک برقکار خوردو درک عمیق اصول و نقشه خوانی شبکه ها و نود هایشان و تسلط به شناسایی قطعات مرتبط به هر نود از مهارت های اصلی در حوزه سیستم های مالتی پلکس می باشد. توصیه می شود با شرکت در کلاس های آموزشی و یادگیری شبکه های مالتی پلکس جایگاه خود را در بازار کار این حوزه به دست آورید.
آموزشگاه فن و کار در دپارتمان صنایع خودرو خود علاون بر دوره جامع برق خودرو ، دوره های تخصصی و عملی ویژه بازار کار از جمله دوره آموزش تعمیرات ایسیو ، آموزش نصب دزدگیر ماشین ، آموزش مکانیک خودرو و سایر رشته های فنی ویژه پردرآمد را از صفر تا صد در کارگاهها و تعمیرگاههای مجهز برگزار می کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره دوره های در حال برگزاری و مشاوره رایگان با شماره 02166577385 تماس بگیرید.
