عناصر و تکنیک های ترکیب بندی در عکاسی

بنا به نظر متخصصان، اهمیت ترکیب بندی در عکاسی آنقدر زیاد است که می توان آن را به عنوان پایه و اساس عکاسی و زبان بصری عکاس در نظر گرفت. یک عکاس ماهر با درک و به کارگیری خلاقانه اصول ترکیب بندی، می تواند عکس هایی خلق کند که نه تنها از نظر بصری جذاب و خوشایند باشند، بلکه احساسات، افکار و ایده های او را به طور واضح و گویا به مخاطب القا کنند. در این مقاله با آموزشگاه فن و کار همراه باشید تا شما را با تعریف دقیق ترکیب بندی در عکاسی و عناصر تشکیل دهنده و انواع آن آشنا کنیم.

ترکیب بندی در عکاسی چیست؟

ترکیب بندی، هنر چیدمان عناصر و المان های بصری در کادر عکس به گونه ای است که به انتقال پیام، القاء حس و زیبایی شناسی اثر کمک می کند. این امر به مثابه یک نقشه راه برای هدایت چشم بیننده در میان اجزای تصویر عمل کرده و تجربه بصری منحصر به فردی را رقم می زند.

ترکیب بندی موفق، حاصل درک عمیق عکاس از روابط فضایی، تناسبات، خطوط، اشکال، رنگ ها و دیگر فاکتورهای بصری است. این ذوق و مهارت، عکاس را قادر می سازد تا با ظرافت و دقت، سوژه را در کادر جای داده و عناصر مزاحم را حذف کند. بدون شک می توانیم ادعا کنیم؛ تسلط بر اصول ترکیب بندی، مانند ابزاری کارآمد در دستان عکاس است که به او امکان می دهد تا ایده ها و خلاقیت خود را به بهترین نحو به تصویر بکشد.

با این وجود، باید به خاطر داشته باشید که قوانین ترکیب بندی صرفا رهنمودهایی کاربردی هستند و نه دستورات مطلق که پیروی نکردن از آن ها فرآیند عکاسی را با مشکل مواجه کند. عکاس خلاق با اتکا به دانش و تجربه خود می تواند از این قواعد به عنوان سکوی پرتابی برای خلق آثار بدیع و منحصر به فرد استفاده کند.

عناصر تشکیل دهنده ترکیب بندی در عکاسی

عناصر متعددی در ترکیب بندی عکاسی دخیل هستند که هر کدام نقشی خاص در هدایت چشم بیننده و القای حس و مفهوم مورد نظر عکاس به او دارند. در این میان، ده عنصر از اهمیت ویژه ای برخوردارند که در ادامه به شرح آن ها می پردازیم:

خطوط

عنصری بنیادی در ترکیب بندی هستند که چشم را در داخل کادر هدایت می کنند و حس حرکت، عمق و ساختار را به تصویر القا می کنند. خطوط دارای انواع مختلفی از جمله مستقیم، منحنی، مورب، افقی یا عمودی هستند. به عنوان مثال، جاده ای که به افق امتداد می یابد، خطی افقی است که حس عمق را در عکس ایجاد می کند. در مقابل، درختی که به سمت بالا کشیده شده، خطی عمودی است که حس عظمت و شکوه را القا می کند.

اشکال

اشکال هندسی، ارگانیک (طبیعی) و انتزاعی، عناصر بصری قدرتمندی هستند که می توانند تعادل، کنتراست و پویایی را به ترکیب بندی عکس بیافزایند. اشکال هندسی مانند مربع، دایره و مثلث؛ حس نظم و ثبات را در بیننده پدید می آورند؛ در حالی که اشکال ارگانیک مانند برگ ها و گل ها؛ حس لطافت و ظرافت را به تصویر می بخشند و اشکال انتزاعی می توانند حس مرموز و جذاب بودن به عکس اضافه کنند.

بافت

حس لامسه را به عکس منتقل می کند و به آن عمق و بُعد می بخشد. سطوح صاف و صیقلی، حس آرامش و سکون را القا می کنند، در حالی که سطوح زبر و ناهموار، حس هیجان و پویایی را به تصویر می بخشند. به علاوه؛ تضاد بین بافت های مختلف، می تواند عنصری جذاب و چشمگیر در ترکیب بندی عکس باشد.

 

رنگ

رنگ ها قدرتی شگفت انگیز در انتقال احساسات و خلق فضایی خاص در عکس دارند. رنگ های گرم مانند قرمز، نارنجی و زرد، حس شور و اشتیاق را القا می کنند، در حالی که رنگ های سرد مانند آبی، سبز و بنفش، حس آرامش و سکون را به تصویر می بخشند. مطمئنا؛ استفاده از رنگ های متضاد، می تواند به ایجاد کنتراست و پویایی در عکس کمک شایانی کند.

نور

عنصری اساسی در عکاسی است که نه تنها به سوژه مورد نظر عکاس روشنایی می بخشد، بلکه به آن حجم و بُعد هم اضافه می کند. نورپردازی خلاقانه می تواند حس دراماتیک، رمانتیک یا مرموز را در عکس ایجاد کند. نور طبیعی، نوری نرم و لطیف است که حس طبیعی و واقعی به عکس می بخشد؛ در حالی که نور مصنوعی می تواند نوری متمرکز و قوی ایجاد کند که به برجسته شدن سوژه کمک می نماید.

زاویه دید

زاویه دیدی که عکاس از آن برای ثبت تصاویر بهره می گیرد، می تواند تاثیر چشمگیری بر روی برداشت بیننده از سوژه داشته باشد. عکاسی از سطح زمین، سوژه را بزرگ و قدرتمند نشان می دهد؛ در حالی که عکاسی از بالا، نمایانگر کوچک و بی اهمیت بودن سوژه می باشد. بدون شک، تغییر زاویه دید و استفاده بجا از آن می تواند به عکس بردار کمک کند تا دیدگاه های جدید و خلاقانه ای از سوژه ارائه دهد.

نقطه کانونی

مهمترین عنصر در عکس است که توجه بیننده را به خود جلب می کند. نقطه کانونی می تواند یک سوژه خاص، یک خط، یک شکل یا حتی یک فضای خالی باشد. استفاده از تکنیک های مختلف مانند فوکوس، نورپردازی و رنگ می تواند به برجسته کردن نقطه کانونی و هدایت چشم بیننده به سمت آن کمک کند.

تسلط بر این عناصر و استفاده خلاقانه از آن ها، به عکاسان کمک می کند تا ایده ها و مفاهیم دلخواه خود را به بهترین شکل ممکن به مخاطب انتقال داده و عکس هایی خلق کنند که در ذهن بیننده ماندگار شوند.

قوانین ترکیب بندی در عکاسی

علاوه بر عناصر مختلفی که در بخش قبلی به آن ها اشاره کردیم؛ قوانین متعددی در ترکیب بندی وجود دارند که همه آن ها در به وجود آوردن احساسات مختلف (مانند تعادل، پویایی، وحدت و زیبایی و …) در بینندهِ عکس نقش مهمی را بر عهده دارند. در ادامه برخی از مهم ترین این قوانین را بررسی می کنیم:

تعادل

عنصری کلیدی در خلق تصویری آرامش بخش و دلنشین بوده و می تواند به صورت متقارن، نامتقارن یا شعاعی در عکس ها پدیدار شود. در تعادل متقارن، عناصر بصری با وزنی مساوی در دو طرف قاب تصویر توزیع می شوند؛ اما در تعادل نامتقارن، عناصر با وزنی متفاوت در دو طرف قاب قرار می گیرند؛ البته به گونه ای که حس تعادل و ثبات را در بیننده القا کنند. تعادل شعاعی نیز حول یک نقطه مرکزی در قاب تصویر شکل می گیرد و حس پویایی و حرکت را در بیننده به وجود می آورند.

سادگی

یکی از قدرتمندترین ابزارهای ترکیب بندی است زیرا عکسی که عاری از عناصر اضافی و مزاحم باشد، توجه بیننده را به طور کامل به سوژه اصلی جلب می کند و پیام عکس را به وضوح بیان می کند. حذف عناصر غیر ضروری از قاب تصویر، استفاده از فضای خالی و فوکوس دقیق بر سوژه اصلی، از جمله راهکارهای دستیابی به سادگی در ترکیب بندی هستند.

تاکید

به معنای برجسته کردن سوژه اصلی عکس و جلب توجه بیننده به آن است. تاکید از طریق روش های مختلفی مانند استفاده از کنتراست، نورپردازی، رنگ، خطوط راهنما و عمق میدان انجام می شود. به عنوان مثال، می توان با قرار دادن سوژه در مقابل یک پس زمینه ساده و تار یا با استفاده از نورپردازی متمرکز بر سوژه، توجه بیننده را به طور کامل به آن جلب کرد.

ریتم

حس حرکت و پویایی را در عکس ایجاد می کند و می تواند از طریق تکرار عناصر بصری مانند خطوط، اشکال، رنگ ها و بافت ها به وجود آید. به عنوان مثال، می توان با استفاده از خطوط موازی در یک جاده یا با قرار دادن ردیف درختان در امتداد یک مسیر، حس حرکت و ریتم را در عکس ایجاد کرد.

تنوع

به معنای استفاده از عناصر بصری متفاوت در عکس است و می تواند در رنگ ها، اشکال، بافت ها، خطوط و اندازه های به کار رفته در عکس ها ایجاد شود. بنا به نظر متخصصان، تلاش برای ایجاد تنوع مانع از یکنواختی و کسالت در عکس شده و پویایی و جذابیت آن را تا حد زیادی افزایش می دهد.

وحدت

به معنای ایجاد حس انسجام و یکپارچگی در بین عناصر مختلف عکس است. این حس از طریق استفاده از رنگ های مشابه، خطوط راهنما، تکرار عناصر و ایجاد ارتباط بصری بین سوژه و پس زمینه به وجود می آید. وحدت در عکس، حس تعادل، آرامش و زیبایی را به بیننده القا می کند.

انواع ترکیب بندی در عکاسی

بعد از آشنایی با عناصر تشکیل دهنده و قوانین و اصول ترکیب بندی؛ نوبت آن رسیده است که بررسی کنیم در حال حاضر در دنیای عکاسی از چه مدل ترکیب بندی هایی برای ثبت تصاویر خلاقانه و هنرمندانه استفاده می شود. تسلط بر این مدل ها و تکنیک های ترکیب بندی، گامی بلند در جهت ارتقای مهارت های عکاسی و خلق آثاری ماندگار به شمار می رود؛ پس این قسمت را با دقت مضاعفی مطالعه نمایید.

قانون یک سوم

این قاعده بنیادی، کادر عکس را به نه قسمت مساوی تقسیم می کند و پیشنهاد می کند که سوژه های اصلی در تقاطع خطوط یا امتداد آن ها قرار گیرند. این امر، تعادل و پویایی را به عکس می بخشد و از قرارگیری سوژه در مرکز کادر و ایجاد حس سکون و یکنواختی جلوگیری می کند.

خطوط راهنما

خطوط موجود در صحنه، مانند خطوط افق، خطوط عمودی ساختمان ها یا جاده ها، نقشی کلیدی در هدایت نگاه مخاطب به سمت سوژه اصلی یا ایجاد عمق در عکس ایفا می کنند. بدون شک، استفاده خلاقانه از این خطوط، پویایی و جذابیت بصری عکس را تا حد چشم گیری افزایش می دهد.

نسبت چ طلایی

این نسبت ریاضی (Φ = 1.6180) که در طبیعت و هنر یافت می شود، تناسبات ایده آل بین اجزاء یک منظومه را نشان می دهد. قرار دادن سوژه ها در امتداد نسبت طلایی، حس تعادل و زیبایی شناسی را به عکس القا می کند و به خلق تصاویری چشم نواز و ماندگار کمک می کند.

فضای منفی

فضای خالی اطراف سوژه، به اندازه خود سوژه اهمیت دارد. استفاده درست از فضای منفی، سوژه را برجسته تر نشان می دهد؛ تعادل و انسجام در ترکیب بندی پدید می آورد و به عکس حس آرامش و وسعت می بخشد. پرهیز از پر کردن بیش از حد کادر و ایجاد تعادل بین فضای پر و خالی، از نکات کلیدی در این زمینه است.

قاب بندی

انتخاب قاب مناسب، اولین قدم در خلق یک عکس تاثیرگذار است. زوایای مختلف، نماهای دور و نزدیک و کادرهای بسته و باز، هر کدام حس و پیام متفاوتی را به عکس منتقل می کنند. قاب بندی خلاقانه، داستانی را روایت می کند و مخاطب را به دنیای عکس رهنمون می شود.

پرسپکتیو

پرسپکتیو، به حس عمق در عکس اشاره دارد و از طریق عناصری مانند خطوط همگرا، تغییر اندازه اشیاء و استفاده از پیش زمینه و پس زمینه ایجاد می شود. پرسپکتیو، عکس را واقعی تر و ملموس تر نشان می دهد و به مخاطب کمک می کند تا ابعاد و موقعیت سوژه ها را درک کند.

مقیاس

مقیاس، ابعاد واقعی سوژه را در مقایسه با محیط اطراف نشان می دهد. استفاده از المان های مرجع در کادر، مانند انسان ها یا اشیاء شناخته شده، به درک بهتر مقیاس عکس کمک می کند. مطمئنا؛ مقیاس، ابزاری قدرتمند برای روایت داستان و انتقال پیام در عکاسی به شمار می رود.

با به کارگیری خلاقانه این تکنیک ها، می توانید عکس هایی خلق کنید که نه تنها از نظر بصری جذاب باشند، بلکه داستانی را روایت کرده و پیامی را به مخاطب منتقل کنند. ترکیب بندی، زبانی جهانی در عکاسی است که با تسلط بر آن می توانید با مخاطبان خود ارتباطی عمیق و ماندگار برقرار کنید.

در پایان از شما کاربران محترم دعوت می کنیم برای یادگیری انواع ترکیب بندی ها و اصول و تکنیک های عکاسی در سبک های مختلف (مانند پرتره، تبلیغاتی، صنعتی، مد و استایل، ورزشی و …) در دوره های تخصصی موسسه فن و کار در حوزه آموزش عکاسی شرکت نمایید. برخی دیگر از دوره های مهم این آموزشگاه در زمینه هنرهای نمایشی شامل دوره آموزش نورپردازی در عکاسی و فیلمبرداری ، صدابرداری، فیلمبرداری، آموزش کارگردانی تئاتر و سینما ، بازیگری، گریم و … می شود که لیست کامل آن ها را می توانید از طریق مراجعه به دپارتمان هنر در منوی سایت و یا تماس با آموزشگاه به دست آورید.